Klaas Sixma

30-08-1916 tot 30-08-1944
Een vergeten verzetsman?

Op 16 december 2007 wandelde ik met een paar goede vrienden over de fusilladeplaats van Kamp Vught. Tot mijn niet geringe verbazing stond op het monument de naam van een Gouwenaar. Klaas Sixma was hier precies op zijn 28ste verjaardag doodgeschoten.

Levensloop

Klaas is op 30 augustus 1916 in Velsen geboren. Zijn ouders Frederik Hendrik Sixma en Hermijntje van Ree verhuizen begin dertiger jaren van Velsen naar Gouda, waar Frederik directeur wordt van de Goudse Machinale Garenspinnerij. Zij wonen dan in de directiewoning aan de zuidkant van de Garenspinnerij op het adres Turfsingel 24.

De vader was actief in het sociale leven van Gouda. Jarenlang was hij voorzitter van de Roei- en Zeil Vereniging. Het clublokaal van de zeeverkenners kreeg van hem onderdak bij de garenspinnerij. De impala’s – een verkennergroep – kreeg er eveneens onderdak (o.a. opslag van materialen). De van buiten Gouda komende wedstrijdzeilers vonden in 1939 tijdens de eerste Goudse Zeilweek een slaapplaats in de fabriek.

Zoon Klaas, met bijnaam “Bob”, was ook lid van de Roei- en Zeil Vereniging. Hij had volgens tijdgenoten veel bravoure en werd door zijn ouders behoorlijk verwend. Hij kwam als chef garenspinnerij in dienst bij zijn vader. In 1939 was er op de Reeuwijkse plassen een demonstratie van een nieuw soort zeilboot. Na afloop kocht Klaas de “Valk nr. 12″ van Kees Bruinzeel. Later zou blijken dat de “Roei en Zeil” een broeinest van verzet was.

De oorlogsperiode

Klaas heeft in zijn militaire diensttijd een opleiding tot marinier gevolgd. Tijdens de inval van de Duitsers was hij betrokken bij de verdediging van de bruggen in Rotterdam.

In 1940 maakt zijn vader zich niet populair bij de Duitsers. De Duitse soldaten wilden hun vrije tijd op de vereniging doorbrengen om te roeien of te zeilen, maar hen werd de toegang ontzegd. Later probeerde de SS en/of de SD het materiaal en het gebouw van de “Roei- en Zeil” in beslag te nemen. Vader Sixma ging toen naar de Ortskommandant en voorkwam deze inbeslagname.

Op 7 juni 1941 huwt Klaas met Louise Henriette Meiburg, een dochter van het hoofd van de school. De receptie was in de directiewoning van de garenspinnerij. Zij gaan wonen op het adres van Baerlestraat 24  (op nr. 20 woonde de omgekomen verzetsman Abraham de Korte.) Op 23 september 1942 wordt een dochtertje geboren. In die periode hebben zij een joodse onderduiker in huis. Een student die tot dat moment tandheelkunde in Utrecht studeerde. Zowel vader als zoon Sixma  hebben zich waarschijnlijk ook met verspreiding van illegale voedselbonnen beziggehouden.

Oudjaar 1943 viert het gezin Sixma bij de ouders in de directiewoning bij de garenspinnerij aan de Turfmarktsingel. Daar vallen de Duitsers binnen en arresteren vader en zoon. Beiden worden naar kamp Amersfoort afgevoerd.

Kamp Amersfoort

Over het verblijf in kamp Amersfoort is weinig bekend. Tijdens deze periode wordt op 22 februari 1944 in Gouda een zoon van Klaas, Frits Sixma geboren. Kort daarna wordt Klaas plots opgenomen in een ziekenhuis met verschijnselen van een blindedarmontsteking. Vermoedelijk zijn deze gesimuleerd, want hij ontsnapt uit het ziekenhuis en keert terug naar Gouda. Daar wil hij onderduiken, maar dat lukt niet wegens gebrek aan geld. Hij duikt min of meer onder bij de Reeuwijkse plassen. Na twee weken vrijheid wordt hij op de Roei- en Zeil vereniging opgepakt door de Duitsers en nu overgebracht naar kamp Vught.

Kamp Vught

Kamp Vught herbergde vele en velerlei gevangenen: vrouwen en kinderen, gijzelaars en veroordeelden, mensen die actief waren in het verzet en Joden, homofielen en politieke gevangenen. Vanaf het begin, januari 1943, tot de bevrijding, najaar 1944, zaten er 31.000 mensen voor kortere of langere tijd gevangen.

Zes dagen van de week moesten de opgepakte verzetstrijders van ‘s morgens zeven tot ‘s avonds half zeven werken: De levensomstandigheden waren erbarmelijk. Vooral in het begin was er gebrek aan alles. Vele gevangenen, vaak toch al met een verminderde fysieke weerstand, stierven. Door voedselpakketten van buiten (van familie) – voor zover bewakers die niet leeg roofden – werd het leven er wat dragelijker. De echtgenote van Klaas Sixma hoorde pas na de bevrijding dat de meeste pakketjes niet waren aangekomen en hetzelfde was met de brieven gebeurd.

De situatie voor de gevangenen werd ernstiger na de landing van de geallieerden en de daaropvolgende opmars. Om te voorkomen dat burgers in bezet gebied onder invloed van deze opmars verzet zouden plegen, vaardigde Hitler op 30 juli 1944 het Niedermachungsbefehl uit. Op grond van dit bevel kwam alle rechtspraak tegen ‘saboteurs’ te vervallen. Iedereen die verdacht werd van sabotage of andere verzetsacties kon zonder enige vorm van rechtspraak ter dood gebracht worden. Daar moest een afschrikwekkende werking vanuit gaan. In Nederland werden vanuit verschillende gevangenissen, maar vooral vanuit ‘het Oranjehotel’, de strafgevangenis in Scheveningen, gevangenen overgebracht naar kamp Vught om daar geëxecuteerd te worden.

Op 30 augustus 1944 kort na de bevrijding van Parijs werden in Vught 23 gevangen zonder proces gefusilleerd. Klaas Sixma was daarbij. Het was op zijn 28e verjaardag.

De mannen lopen die dag rond 7 uur in de avond naar hun laatste bestemming: de fusilladeplaats. In het kamp wacht men op de salvo’s. De genadeschoten erna worden geteld. Het vuurpeloton krijgt sigaretten en per drie man een fles jenever. Zingend marcheren zij af. In het kamp is iedereen stil. In de overlijdensakte staat als tijdstip 19:30 uur.

Pas in 1947 kan in Gouda de overlijdensakte worden pgemaakt.

Epiloog

Vader Sixma kwam terug uit kamp Amersfoort als een gebroken man. Hij is uit Gouda vertrokken naar Giethoorn waar hij predikant is geworden. Hij overleed in 1958.

De weduwe van Klaas Sixma huwde later met met T.H. Keuzenkamp, de ontwerper van het Monument van de fusilladeplaats van kamp Vught. Zij woonde vanaf 1972 in Spanje en anno 2012 in het Verenigd Koninkrijk dicht bij haar dochter Deedee Pickering-Sixma. De zoon van Klaas Sixma, Frits Sixma is in 2005 in de Philipijnen, waar de familie woonde, overleden.

Monument beschadigd

De stenen van het monument zijn met teer besmeurd (in 1995 en in 1997) en wel zodanig dat ze in 1997 opnieuw gemaakt moesten worden. Daarbij is ook een gedicht op een plaquette aangebracht: bij de ingang van de Fusilladeplaats.

Kon je teer smeren
Over steen, namen, verleden?
Dwaze stumper, zulke namen
Zijn nooit uit te wissen!
Ze staan gegrift in talloze
Mensenzielen, onaantastbaar
Voor jouw verziekte haat.
Ze staan met vuur geschreven
Aan de hemel, welks licht
Jou ondraaglijk is

Je hebt niets bereikt,
Teerling
Je hebt voor alles alleen
Je eigen naam besmeurd
Niet die van hen:
Zij glimlachen om jouw woede
Badend in het licht,
Wiegend op Gods adem
En zingen heel zacht en stil
Voor wie het wil horen:
Vrede

Opgesteld door Hans Suijs

Verantwoording

Archivalia

• Website en archief van Kamp Vught.
• Streekarchief Midden-Holland (SAMH), dossier van het Comité 4 en 5 mei. (ac 520 inv. 7660 en inv. 5800)
• Streekarchief Midden-Holland (SAMH), dossier over de Binnenlandse Strijdkrachten in de periode sept. 1944 tot ca. aug. 1945. (ac. 420, bevattende 22 mappen.)
• Website Oorlogs-Graven-Stichting (OGS)
• Erelijst in Tweede Kamer (NIOD)
• en vele andere websites.

Overig

• Dankzij een aantal Gouwenaars (o.a O. van der Want en A. Spruyt), kon ik aan een aantal details komen.
• Voorts kwamen ook veel details uit mailcontacten met mevrouw Pickering-Sixma, de dochter van Klaas Sixma. Zij interviewde op mijn verzoek haar moeder, de weduwe van Klaas Sixma. Zij waren woonachtig in Zuid-Engeland. De weduwe van Klaas Sixma is daar in het najaar van 2013 overleden.
• Diverse raadplegingen Wikipedia, waar ook een korte beschrijving over Klaas Sixma is opgenomen. Zie Wikipedia
• Zie ook het artikel in het AD van 2-5-2009.

Heeft u aanvullende gegevens, laat het ons weten